تفاسیر حشویهتفاسیر حشویه به تفاسیر روایی محض، بدون تدبر و تامل در صحت و سقم احادیث اطلاق می‌شود. ۱ - پشینهدر قرون اولیه و عصرهای آغازین تدوین تفسیر ، با توجه به حدیث منقول از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم درباره تفسیر به رای و گناه شمردن چنین تفسیری، غالب مفسران - به جز باطنیان - برای این که مرتکب چنین خطایی و معذب به آتش دوزخ نشوند، کوشیدند به جای تدبر و اعمال نظر و استنباط از آیات و بیان مفهوم و مفاد قرآن ، به نقل احادیث پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم یا اصحاب در تفسیر آیه‌ای بپردازند؛ تا آن جا که برخی از اخباریان شیعه و ظاهرگرایان سنی می‌گفتند اگر حدیثی در تفسیر آیه‌ای از قرآن نرسیده باشد، آن آیه را نباید تفسیر کرد؛ باید گفت خدا و رسولش به تفسیر این آیه دانا هستند. این شیوه باعث شد این گروه برای یافتن حدیثی در تفسیر آیات قرآن، به هر منبع و سرچشمه‌ای مراجعه کنند؛ لذا در صحت و سقم حدیث، تدبر و درایت را لازم نمی‌دانستند؛ در نتیجه، روایات اسرائیلی و ساخته و پرداخته سازندگان و سوداگران حدیث به فراوانی وارد احادیث تفسیری شد. ۲ - حشویهدر قرن چهارم و پنجم هجری به این دسته از محدثان و اخباریان شیعه لقب "حشویه" داده بودند؛ یعنی کسانی که مغزهای خود را انباشته از حدیث کرده، درباره آن هیچ نمی‌اندیشند و اصالت را به حدیث می‌دهند. یکی از آثار حشوی گری، اعتقاد به تحریف قرآن بود. [۱]
صدرحاج سیدجوادی، احمد، دائرة المعارف تشیع، ج۴، ص۳۱۴.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تفاسیر حشویه». |